Joséphine Baker krijgt ereplek in het Panthéon

Zou het in Nederland denkbaar zijn? Een kolossaal gebouw midden in de hoofdstad, waarin de groten van het vaderland hun laatste rustplaats vinden? Van den Vondel naast Rembrandt en Van Leeuwenhoek… en 1 deurtje verder Van Gogh en Carmiggelt? Op 30 november krijgt Josephine Baker een ereplek in het Panthéon in Parijs, te midden van ‘Grote Fransen’.

Het is een fenomeen dat we in Nederland totaal niet kennen: de verering van vaak al tientallen jaren geleden overleden landgenoten die ‘iets groots’ hebben gedaan voor het vaderland. In Frankrijk is het overbrengen van de resten van een belangrijke man of vrouw naar het Panthéon in Parijs zeer belangrijk nieuws, iets waarover gesproken wordt. Wié er een plaatsje krijgt in deze imposante gedenkplaats, dat beslist de Franse President. En niemand anders.

Tombe voor illustere Fransen

Het is in onze moderne tijd natuurlijk niet meer goed uit te leggen dat slechts enkele dames deze eer hebben gekregen, tegen ruim 70 heren. In 2015 beslist François Hollande, de toenmalige president, dan ook dat er meer aandacht moet worden gegeven aan het overbrengen van ‘grote vrouwen’ uit Franse geschiedenis naar het Panthéon in het Quartier Latin.

Slechts 5 vrouwen

Binnenkort vindt er weer een bijzetting plaats van een vrouw die de geschiedenis van Frankrijk heeft gemarkeerd: Joséphine Baker, de beroemde artieste, verzetsstrijdster en activiste van Amerikaanse origine. Overleden in 1975 en begraven in Monaco. Zij is daarmee de eerste niet-blanke vrouw die een plaatsje krijgt in het Panthéon en is mevrouw nummer 6 op de lijst van de Groten van Frankrijk.

Eigen werkwoord

Natuurlijk is een laatste rustplaats op deze bijzondere plek niet voor iedereen weggelegd. Er gaat het één en ander vooraf aan een panthéonisation (jawel, er bestaat zelfs een werkwoord ‘panthéoniser’!) en er zijn ongetwijfeld veel experts en ambtenaren mee bezig.

Josephine Baker

Het feit dat Joséphine een vrouw is, heeft ongetwijfeld geholpen, maar dan nog… Is zij wel groot genoeg om een plaatsje te verdienen naast andere bijgezette vaderlandse heldinnen als de politica Simone Veil, bijgezet in 2018 en Marie Curie (de beroemde scheikundige), die beiden een enorme status hebben in Frankrijk? Blijkbaar is Josephine door de ballotage gekomen.

Franse ziel

Het presidentieel paleis laat in een verklaring weten dat Josephine haar plaats verdient vanwege haar verdiensten in het verzet en in de strijd tegen het racisme en noemt haar ‘de incarnatie van de Franse mentaliteit’ die zich gedurende haar leven heeft onderscheiden als een ‘buitengewone persoonlijkheid’. Een Amerikaanse bovendien, die bewust heeft gekozen voor de Franse nationaliteit.

Verzetsstrijdster

Het is dus zeker niet het bananenrokje van Joséphine dat de doorslag heeft gegeven maar haar inzet voor het vaderland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Al vanaf 1939 opereert ze als spionne. Door haar aanzien als artieste komt ze overal en kent ze iedereen, tot in de hoogste kringen. Tijdens optredens en feestjes krijgt ze veel informatie mee, die in het verzet goed van pas komt.

Regenboogkinderen

En dan is daar bovendien haar strijd voor de rassengelijkheid. Ze steunt actief de strijd van Martin Luther King op het wereldtoneel, maar tegelijkertijd geeft ze ook zelf, op kleine schaal, het voorbeeld. In haar Château des Milandes in de Dordogne, stichten Joséphine en haar man Jo een bijzonder gezin door 12 kinderen te adopteren die afkomstig zijn uit alle uithoeken van de wereld. Ze noemen hun kinderen ‘regenboogkinderen’ en geven daarmee aan dat huidskleur er niet toe doet.

Dit alles heeft er dus toe geleid dat Monsieur le Président Joséphine Baker ‘groot genoeg’ heeft bevonden voor het Panthéon. President Macron drukt met deze panthéonisation zijn stempel op de interpretatie van de vaderlandse geschiedenis. En hij droomt waarschijnlijk stiekem van een laatste rustplaats voor zichzelf onder de gigantische koepel in Parijs…

Tekst: Coen Nihot Beeld: CC-BY j-NO (fotolijstje), Pexels (Panthéon), RMM / Harcourt (foto in uniform), Herbert Berens-WC (kinderen), Nicky Bouwmeester (getekende affiche)