10 bekende Franse plaatsnamen uitgelegd

Jeroen Sweijen, die Frans studeerde en sinds 2003 in Bretagne woont, is al jaren gefascineerd door Franse plaatsnamen. Hij schreef er zelfs een boek over: Waarom Lyon geen Dijon heet (2020). Daarin bespreekt hij de taalkundige, historische en aardrijkskundige oorsprong van duizenden steden en dorpen in Frankrijk. Achterin het boek staat een index, dus je kunt makkelijk kijken of jouw favoriete Franse bestemming erbij staat. Tien voorbeelden!

Aix-en-Provence

Romeinen en Galliërs hielden van badderen. Het heilzame water heeft veel sporen achtergelaten in Franse plaatsnamen, zoals in Aix, aquis, ‘bij de wateren’. Aix-les-Bains et Ax-les-Thermes zijn dus eigenlijk dubbelop.

Tours

In Tours verwacht je torens en die zijn er inderdaad veel te zien. Toch is dat niet de herkomst van de naam. De stad dankt zijn naam aan de Turones, een Gallische stam die hier de eerste eeuwen na Christus woonde. Parijs (Parisii), Nantes (Namnetes) en Amiens (Ambiani) komen op vergelijkbare manier aan hun naam, en dat geldt voor nog zeker 40 andere Franse plaatsen.

Corps-Nuds

Boek geen nudistenvakantie in Corps-Nuds, dan kom je bedrogen uit. Dit dorp was ooit de woonplaats van ene Cornus. Een lollige middeleeuwse monnik maakte er in de schrijfwijze deze ‘naakte lichamen’ van.

Bordeaux

Bordeaux ligt au bord de l’eau, aan de rand van het water, de machtige Gironde. Deze schijnbare verklaring wordt graag verteld, maar de echte oorsprong van Burdigala is onbekend. Gala betekent misschien ‘haven’, waardoor er toch een link met de Gironde is.

Camembert

Zou Maginbertus er zich bewust van zijn dat alle kaasliefhebbers ter wereld zijn naam kennen? Zijn naam vormde samen met het Normandische woord voor veld (camp) de naam van het dorp Camembert (campo Maimberti in de 12^e eeuw).

Sancerre

Bij deze naam grijp je meteen naar de wijnglazen, maar er zit een heiligennaam in verstopt. Toen aan het begin van de 11e eeuw in het stadje een kerk werd gebouwd, verwierf men enkele relikwieën van de heilige Satyrus, waar veel gelovigen op afkwamen. Sanctus Satyrus werd vervormd tot Sancerre.

Verdun

Het lijkt of Verdun een voorbestemde naam had. De plaats werd bekend door de heftige strijd tijdens WOI maar de naam zelf betekent al ‘de supersterke burcht’. Het Gallische dunum duidde namelijk op een versterkte burcht en het voorvoegsel ver- heeft een versterkende waarde.

Montignac

Veel Nederlanders verwonderen zich over de vele Franse plaatsnamen die op -ac eindigen. Al die namen zijn gebaseerd op een Gallisch achtervoegsel (-acos) zonder eigen betekenis. Dit achtervoegsel maakt van een woord een plaatsnaam. Het eerste gedeelte kan een persoonsnaam zijn (Bergerac – woonplaats van Bracarus) of een naamwoord (Montignac – woonplaats in de bergen).

Condom

Het is een van de meest gejatte plaatsnaamborden van Frankrijk, vooral door Engelsen, maar de naam van dit dorp in de Gers is minder sex-gerelateerd dan het lijkt. Condato-magos was een marktplaats (magos) aan de samenvloeiing (condate) van de rivieren Gèle en Baïse.

La Faute-sur-Mer

Waarom zou je op vakantie gaan naar ‘De Fout-aan-Zee’, een badplaats in de Vendée? De storm Xynthia liet in 2010 zien dat het fout was om hier te bouwen, maar de brede zandstranden van het schiereiland zorgen voor een goede vakantiebestemming aan de Atlantische kust. De naam komt van de rivier de Lay die zich hier in zee verliest (faillir).

Uit: Waarom Lyon geen Dijon heet, Jeroen Sweijen, Uitgeverij Batavia Publishers, 2020, €39,95 via Bol.com